How to stop Brexit - Nick Clegg

Op 23 juni 2016 stemde een meerderheid van 51,9 procent van de Britse bevolking via een referendum voor de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Het land was in 1973 na een ander referendum toegetreden tot de EU maar bleef steeds een koele minnaar van de Europese constructie. Het VK verkreeg allerlei uitzonderingen en speciale behandelingen, maar voor partijen als de UK Independence Party (UKIP) van Nigel Farage was dit niet genoeg. Zij eisten een opzegging van het Britse lidmaatschap, de Brexit genoemd. En tegen de verwachtingen van heel wat waarnemers in lukte dat ook. Miljoenen Britten die onder impuls van UKIP en de Conservatieven angst werd aangejaagd, stemden ja. Ze keerden zich op het eerste zicht tegen de immigratiepolitiek van de regering maar stemden uiteindelijk om nog heel wat andere redenen voor een foert naar Brussel waar de Europese instellingen gevestigd zijn.

In zijn vlammend pamflet How To Stop Brexit maakt de voormalige liberale leider Nick Clegg brandhout van de Brexit en wijst hij op tal van zaken waarom de Britten zich tijdens de campagne hebben afgekeerd van de Europese Unie. Zo was er de ronduit misleidende campagne van de Brexiteers die op grote reclameborden beloofden dat door de Brexit elke week 350 miljoen pond van het Europees geld naar de nationale gezondheidsdienst (NHS) zou vloeien. Onmiddellijk  na de verkiezingen trokken UKIP en andere Brexiteers deze belofte in. Farage beweerde zelfs dat hij dat nooit beloofd had al bestaan er tal van beelden waarop hij voor een dergelijk reclamebord poseerde. Anderzijds beloofde het ‘Leave’-kamp dat het land plots heel wat investeringen zou aantrekken, maar juist het omgekeerde gebeurde. Tal van bedrijven verlieten na de Brexit het VK en vestigden zich in andere delen van Europa. Het werd snel duidelijk dat de beloftes van de Brexiteers geen steek hielden.

“We took the decision on a false prospectus,” aldus Nick Clegg en dat blijkt uit de cijfers ook te kloppen. Want terwijl UKIP en andere anti-Europeanen de mensen angst inboezemden voor een verstikkende EU, stelden ze de impact van de EU op het Verenigd Koninkrijk volkomen verkeerd voor. Volgens hen was niet minder dan de soevereiniteit van het land in het geding. En velen volgden dat, alhoewel ze verkeerd geïnformeerd werden en valse cijfers voorgeschoteld kregen. In elk geval heeft de Brexit een negatief effect gehad op de Britse economie, op de koers van de pond en op de prijzen voor de consumenten. Veel Britten zijn armer geworden, aldus Clegg. Tal van bedrijven zoals Toyota en Nissan zijn intussen verhuisd, bedrijven zijn gedelokaliseerd, banken hebben hun hoofdzetel verplaatst. De Brexit heeft tal van bedrijfsleiders ertoe aangezet om hun firma in Engeland te sluiten en zich te vestigen op het Europese vasteland.

Clegg gaat vooral in tegen de waangedachte dat het verlies aan soevereiniteit negatief was voor het VK. Het tegendeel is volgens hem waar. Een sterk Groot-Brittannië is er een dat samenwerkt om zijn Europese buren om problemen als terrorisme, massamigratie en klimaatopwarming. Juist het delen van de soevereiniteit geeft ons meer controle op de toekomst, aldus de auteur. Wie zich afzondert krijgt ook minder aandacht van de rest van de wereld. Dat bleek alvast uit de bezoeken van de Chinese leider Xi en de Indische premier Modi die de voorbije maanden wel Berlijn en Brussel bezochten, maar niet Londen. Farage beweerde dat het de overwinning was van de gewone mensen. Maar als men nagaat wie het steunde ontwaart een ware Brexit-elite. Zoals tal van conservatieve parlementsleden die hun politieke loopbaan te danken hadden aan kritiek op de EU, steenrijke zakenmensen die hoopten op minder (Europese) economische regels, media-eigenaars zoals Murdoch die hun lezers voortdurend de vrees inboezemden voor meer migratie. Ook tal van Europese groepen vonden Brexit een goed idee zoals de denktank Open Europe die compleet verkeerde cijfers publiceerde over de zaligheden van de uitstap van het VK maar nu oorverdovend stil blijft. Of van Forum voor Democratie die blijft beweren dat Brexit een goede zaak is. De overgrote meerderheid van de Britse zakenmensen spreken dit radicaal tegen.

Clegg wijst erop dat 16,1 miljoen mensen tegen de Brexit stemden. Hoofdzakelijk jongeren tussen 18 en 44 jaar. Alleen de ouderen stemden massaal voor de uitstap van het VK. Bij de landelijke verkiezingen in 2016 stemde die jongeren dan weer voor Labour dat opkwam voor een softe Brexit (tegen de harde Brexit van de Conservatieven), al is Jeremy Corbyn al lang een tegenstander van de EU. Maar belangrijker is de opmerking van de auteur dat het oordeel van de  kiezer op 23 juni 2016 niet kan genegeerd worden, maar dat de wil van het volk wel kan veranderen. “We are perfectly entitled to change our minds,” aldus Clegg. Ook die van de politici. Corbyn zou de Brexit kunnen stoppen, maar is zelf een EU-criticus. Alleen een forse druk van de kiezers op Corbyn zou volgens Clegg kunnen helpen. Het boek bevat dan ook een modelbrief aan de leider van Labour om hem op andere gedachten te brengen al gelooft Clegg niet dat dit zal gebeuren. Clegg roept ook op om op 23 juni 2018, twee jaar na de Brexit, te demonstreren en een nieuw referendum te eisen.

Dit alles neemt niet weg dat ook Nick Clegg forse kritiek heeft op de werking van de EU. Het moet democratischer, transparanter en minder kostenverslindend. Maar dan helpt het niet om de EU te verlaten, integendeel. Dan is het juist nodig om aan boord te blijven en mee de richting te wijzigen. Wie zich eenzijdig aan de kant plaatst, heeft daar geen invloed meer op. Juist dat laatste vormt de centrale kritiek van Clegg. Hij pleit voor een dialoog met John Mayor enerzijds en Mark Rutte anderzijds. Van hen hoopt Clegg een realistisch voorstel om te komen tot een oplossing die de Britten opnieuw hoop kan geven in deze donkere tijden.

Dat laatste is natuurlijk een droombeeld. Meer realistisch is dat de Britten zelf beginnen te beseffen wat een stommiteit het was om voor de Brexit te stemmen en een nieuw referendum af te dwingen. Want, zoals de opiniepeilingen aangeven, steeds meer mensen, vooral jongeren willen niet weg van de EU. Zij voelen zich een met Europa en willen er deel van blijven uitmaken. Tegen het doemdenken van Farage, Open Europe en Forum voor Democratie in, die uitblinken in nationalistische stompzinnigheid.

Nick Clegg, How to Stop Brexit, Penguin Random House, 2017

Recensie door Dirk Verhofstadt