Uitvluchten maken geen indruk meer – Paul De Grauwe — Liberales
Uitvluchten maken geen indruk meer – Paul De Grauwe

Uitvluchten maken geen indruk meer – Paul De Grauwe

Als student economie leerde ik dat inkomensongelijkheid een ondergeschikt probleem was waar economen zich het best zo weinig mogelijk mee bezighielden. Laat sociologen dat maar doen. Die zouden zich kunnen vermaken met triviale problemen, luidde het.

Deze houding van de economen was sterk geïnspireerd door het werk van Simon Kuznets. Die had uit de cijfers van de VS in de eerste helft van de twintigste eeuw een ‘bel-curve’ ontdekt. De Kuznets-curve zou die gaan heten.

Volgens Kuznets waren er in de ontwikkeling van het kapitalisme twee fasen. In de eerste fase steeg het nationaal inkomen per hoofd, terwijl de ongelijkheid toenam. In de tweede fase, wanneer het kapitalisme zijn maturiteit had bereikt, bleef het inkomen per hoofd stijgen (zij het in een trager tempo), maar dat ging gepaard met een daling van de inkomensongelijkheid. Een bel-curve dus.

De conclusie uit deze analyse was glashelder. Economen moesten zich concentreren op de vraag hoe de economische groei te bevorderen. Economische groei zorgde ervoor dat de taart toenam.

In de hoogontwikkelde landen had je bovendien het effect dat de groei zou leiden tot minder ongelijkheid. Met ander woorden: groeibevorderende maatregelen leiden ertoe dat de lagere inkomensklassen meer dan proportioneel materieel opgetild werden. In die visie was het zinloos om aan herverdeling te doen. Die laatste zou de groei remmen en uiteindelijk de lagere inkomensklassen nadeel berokkenen.

Die visie bezorgde economen een gevoelen van comfort. Ook van triomfalisme. Wij, economen, wisten hoe mensen uit de armoede getild konden worden: gewoon door meer groei.

Grotere koek

Het was een heel invloedrijke theorie, die onder andere tot gevolg had dat in de VS en het VK de economie gedereguleerd werd en de belastingtarieven op de hogere inkomens en de vennootschappen werden verminderd. De koek zou groter worden en iedereen zou gelukkig zijn.

Het probleem met die theorie was dat de experimenten met deregulering en de-herverdeling een kapitalisme lieten zien waar de Kuznets-curve was weggeveegd. De feiten toonden aan dat het rauwe kapitalisme zonder herverdeling de inkomensongelijkheid deed toenemen. Dat was vooral zo in de VS, het VK en een aantal Europese landen.

Een uitzondering was België (en Frankrijk), waar de conventionele metingsmethoden lieten zien dat de inkomensongelijkheid niet steeg. Noteer: niet steeg. Ook hier werd de Kuznets-curve onderuitgehaald, want die curve voorspelde dat de inkomensongelijkheid in die landen moest dalen. De Kuznets-curve kwam terecht op de vuilnisbelt van afgedankte theorieën.

Inkomen uit vermogen

Professor André Decoster en zijn collega’s van verschillende Belgische universiteiten brachten een uitermate belangrijke studie naar buiten waarin ze de vele dimensies van ongelijkheid in België in kaart brengen. Te veel om in het bestek van een column tot hun recht te laten komen. Ik onthoud enkele kernpunten.

Ten eerste houdt de bevinding stand dat de inkomensongelijkheid in België gedurende de laatste vijf decennia niet noemenswaardig is toegenomen. Weliswaar zijn er hier en daar nuances aan te brengen. Maar grosso modo blijft die conclusie overeind.

Dat leidt volgens Decoster en co. tot een paradox: een meerderheid der Belgen denkt dat de inkomensongelijkheid niet ophoudt te stijgen. Mispercepties zijn van deze wereld en worden soms onderhouden door ‘influencers’ die zich niet laten beïnvloeden door de feiten.

Ten tweede. De inkomensongelijkheid zoals die conventioneel wordt gemeten door enquêtes onderschat de echte ongelijkheid, omdat ze onvoldoende rekening houdt met het inkomen uit het vermogen.

Dat doen de auteurs van de studie wel. En zo vinden ze dat wanneer je het inkomen uit vermogen in de analyse betrekt, de inkomensongelijkheid in België stukken hoger is dan conventioneel gemeten. In mensentaal: de hoge vermogens ontsnappen in grote mate aan de fiscaliteit in België. De sterkste schouders dragen niet de grootste lasten.

Hoezo de huidige generatie heeft het minder goed? ‘Onze koopkracht en economie zijn jaar na jaar gegroeid’

Deze bevinding heeft een grote politieke betekenis, vooral vandaag, wanneer in de politieke onderhandelingen gezocht wordt naar manieren om de grote vermogens meer te doen bijdragen tot de sanering van de overheidsfinanciën.

Goedkope uitvluchten als “we kunnen de belastingen niet verhogen want we zijn het land met de hoogste belastingdruk” maken geen indruk meer. De inkomens uit hoge vermogens worden minder zwaar belast dan de inkomens van de rest van de Belgen. Daar moet en kan verandering in komen.

 

Paul De Grauwe

De auteur is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt tweewekelijks in De Morgen.

Print Friendly and PDF
Alles wordt anders… en beter – Koen Schoors

Alles wordt anders… en beter – Koen Schoors

Kosmopolitisme – Kwame Anthony Appiah

Kosmopolitisme – Kwame Anthony Appiah