Schaf het biechtgeheim voor zware misdrijven af - Dirk Verhofstadt

De derde aflevering van Godvergeten sneed opnieuw door merg en been. Het blijft een raadsel hoe daders zo lang minderjarigen konden misbruiken binnen religieuze instellingen. En dat zoveel geestelijke collega’s opzij keken of het hielpen verdoezelen. Schrijnend was de poging van kardinaal Godfried Danneels, om het misbruik door bisschop Roger Vangheluwe van zijn toenmalig minderjarige neef Mark, in de doofpot te steken. Nog relevanter was het televisiefragment met Vangheluwe uit 2011. Hij gaf toe dat hij met zijn neef naar bed was gegaan en zijn geslachtsdelen beroerde, maar omschreef zijn gedrag niet als ‘brute seks’, wel als ‘een stukje seksuele intimiteit’ en een ‘relatietje’. Van enig schuldbesef was geen sprake. Compleet onthutsend was zijn uitspraak dat wat hij deed ‘in die tijd niet zo abnormaal was’ en dat hij ‘dat regelmatig gebiecht had bij zijn biechtvader’. En die moest dat geheimhouden.

Dat laatste is een praktijk die werd vastgelegd op het Vierde Concilie van Lateranen in 1215. Het legde biechtvaders een geheimhoudingsplicht op. “Laat de priester absoluut oppassen dat hij de zondaar niet door woord of teken of op welke manier dan ook op welke manier dan ook verraadt.” Het bestaat tot vandaag. Canon 983, paragraaf 1 van het kerkelijk wetboek stelt: “Het biechtgeheim is onschendbaar; daarom is het de biechtvader ten strengste verboden, om welke reden ook, over de boeteling ook maar iets bekend te maken.” Wat de biechtvader wel doet, is uit naam van Christus de zonden van de boeteling vergeven met de woorden: "Ik ontsla u van uw zonden in de Naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen." De dader krijgt daarop een penitentie opgelegd, doorgaans het bidden van een aantal onzevaders en weesgegroetjes. Daarmee is de kous af en is de dader weer zondenvrij.

Nadat in verschillende landen talloze gevallen van seksueel misbruik op minderjarigen bekend raakte, nam de roep om het biechtgeheim voor dergelijke zware misdrijven af te schaffen, toe. Dat staat in de rapporten na onderzoek van het grootschalige kindermisbruik in de kerk in de VS, Australië en Groot-Brittannië. Maar de kerk wil daar niet van weten. Toen in 2021 het rapport over seksueel misbruik in de Franse Kerk verscheen, waarin staat dat de voorbije 70 jaar naar schatting 330.000 (doorgaans jonge) slachtoffers vielen, en men voorstelde om het biechtgeheim te herzien, zei de Franse aartsbisschop Moulins-Beaufort, als voorzitter van de bisschoppenconferentie, dat ‘het biechtgeheim boven de wetten van de Franse republiek staan’.[1]

Is er onder paus Franciscus dan niets veranderd? Wat men beweert niet langer toe te passen, is de pauselijke richtlijn Crimen Sollicitationis uit 1962 waarbij zowel de betrokken priester-dader, het slachtoffer als eventuele getuigen een absoluut stilzwijgen moeten bewaren over gevallen van kindermisbruik, op straffe van excommunicatie. Paus Benedictus XVI stelde dat priesters die minderjarigen misbruiken berecht moesten worden door de Congregatie van Geloofsleer en dat ze onderworpen bleven aan het ‘Pauselijk Geheim’. Franciscus bleef lange tijd laks hierover. Begin 2018 bleef hij het opnemen voor de Chileense bisschop Juan Barros, die misbruiken in de kerk in de doofpot stopte. In 2019 weigerde de paus de Franse aartsbisschop Philippe Barbarin, die veroordeeld werd voor het niet melden van kindermisbruik, te ontslaan. Pas later volgde de pauselijke brief Vos estis lux mundi waarin hij opdroeg om misbruiken door geestelijken aan te geven aan het burgerlijke gerecht.

Maar biechtvaders mogen dat nog steeds niet doen. In punt 14 van het Vademecum van de Dicasterie voor de Geloofsleer van 5 juni 2022 (over hoe gevallen van seksueel misbruik van minderjarigen moeten behandeld worden), staat letterlijk dat als een biechtvader een delictum gravius verneemt tijdens de biecht, dit onder de sacramentele zegel valt en hij dus verplicht is hierover te zwijgen. “De absolutie – de vergeving van zonden – is verbonden aan de eis dat aan de voorwaarden van een geldige biecht is voldaan: oprecht berouw, duidelijke biecht, voldoende genoegdoening,” aldus Kerknet Nederland.[2] Is het dan aan de kerk om te beoordelen of een berouw ‘oprecht’ is en of er ‘voldoende genoegdoening’ gebeurde?

De anomalie van het biechtgeheim moet voor zware misdrijven dringend verdwijnen. Zullen dan minder daders te biecht gaan? Misschien. Maar nu gebruiken ze, zoals Vangheluwe die ‘regelmatig te biecht ging’, dit vaak om met zichzelf in het reine te komen. En slachtoffers zullen dan sneller naar het gerecht stappen omdat ze zullen weten dat de kerk niet langer boven de wet staat.  

Dirk Verhofstadt

De auteur is moraalfilosoof aan de UGent

[1] https://www.francetvinfo.fr/societe/religion/pedophilie-de-l-eglise/video-pedocriminalite-dans-l-eglise-le-secret-de-la-confession-est-plus-fort-que-les-lois-de-la-republique-selon-mgr-eric-de-moulins-beaufort_4796947.html  

[2] https://www.kn.nl/verdieping/essay/waarom-morrelen-aan-het-biechtgeheim-de-strijd-tegen-misbruik-niet-verder-helpt/