Liberalen in het verzet. Herinneringen - Ward Adriaens
Tot op heden ontbreekt een overzichtelijke historische studie over de rol van de liberalen tijdens het verzet in de Tweede Wereldoorlog. “Als verzachtende omstandigheid voor dit hiaat kan aangevoerd worden dat een liberaal in de jaren voor de oorlog niet zo licht te herkennen is als bijvoorbeeld een socialist, of kajotter, of Vlaams-nationalist, niet herkenbaar aan een uniform of opgemerkt in de 1-meistoet of de IJzerbedevaart en andere manifestaties.” Dat is de stelling die ere-conservator van het Museum Kazerne Dossin in Mechelen, Ward Adriaens, poneert in het nieuwe boek Liberalen in het verzet. Herinneringen, een uitgave van het Liberaal Archief en ASP.
Het boek is eigenlijk een verzameling van de referaten van een herdenking die op 7 mei 2015 in de Blauwe Zaal van het Liberaal Archief werd gehouden. Verder is het boek aangevuld met getuigenissen over Henri Storck van diens kleinzoon, van Claude Marinower over zijn vader, en van Patrick Dewael over zijn grootvader Arthur Vanderpoorten, met fragmenten uit reeds eerder gepubliceerde getuigenissen van Albert Maertens, Karel Poma en Omer Vanaudenhove over hun verzetsperiode. Ook zijn de teksten opgenomen van de toespraken die Marleen Vanderpoorten en Jo De Ro hielden tijdens een herdenking van Arthur Vanderpoorten in Lier op 28 maart 2015 te Lier. Egbert Lachaert onderhoudt de lezer ten slotte over democratische waarden vandaag.
Veruit het meest in het oog springend is de bijdrage van conservator Ward Adriaens Liberalen/Geuzen in het verzet: twee casestudies. We kennen uitgebreid het oorlogsverleden en de verzetsdaden van bekende liberalen als Arthur Vanderpoorten, Karel Poma of Omer Vanaudenhove. Minder bekend, maar daarom niet minder interessant, zijn de verhalen van de kleinere liberale verzetshelden die vooral op lokaal vlak een rol speelden. Adriaens geeft aan dat de rol van de liberalen in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog nog moet geschreven worden. Vergeleken met de katholieke en socialistische zuilen hinken de liberalen in deze wat achterop.
Uit het onderzoek van Adriaens, dat geen academische ambities had, naar plaatselijke Verzetsgroepen, zocht hij nooit specifiek naar liberalen. “Maar men kan gewoonweg niet om hen heen kijken. Waar men ook maar even het stof van het lokale verzetsverleden wegblaast, stuit men op… liberalen”. Hij laat ons daarvoor genieten van twee ‘casestudies’ van het platteland. In beide gevallen gaat het om ‘Geuzen’ die zich bij het Onafhankelijkheidsfront (OF) en de Partizanen aansloten. Hun verhaal mag als voorbeeld dienen voor tal van verzetsgroepen in de meeste Vlaamse dorpen. De eerste case speelt zich af in Heist-op-den-Berg. Daar treedt de ambtenaar bij de belastingen in Mechelen Richard Bastijns in 1941 toe tot het OF. Met in zijn spoor nog een twintigtal ‘geuzen’, vrijzinnige jonge mannen. Ze verdelen sluikbladen, pamfletten en helpen gevallen vliegeniers ontsnappen. Midden 1943 telt de groep honderd leden. Ze verbranden koolzaadvelden en saboteren elektriciteitscabines. De klassieke verzetsdaden.
Bastijns meldt de dadendrang van zijn steeds driestere jongeren aan het OF-nationaal, wat er uiteindelijk toe leidt dat Louis Van Brussel, dan lid van het nationaal Partizanencommando en verantwoordelijk voor Brabant en Limburg, besluit in Heist een Gewapende Partizaneneenheid op te richten. In de afwikkeling van de succesvolle overval op een dynamiettransport lopen de Partizanen van Heist tegen de lamp. Zeven van hen worden gefusilleerd, de anderen verdwijnen in kampen. Een jonge koerierster eindigt in het vrouwenkamp Ravensbrück.
Een gelijkaardige case is deze van Boortmeerbeek met figuren als Frans Storms en Désiré Mertens, een jonge kadet bij de zeevaart. Het begint met het bekladden van huizen van VNV’ers en het eindigt in een hoge prijs: 7 Partizanen worden gefusilleerd, onder wie Désiré; de rest verdwijnt in de kampen. Het onderzoek van Adriaens wijst uit dat na de oorlog de liberale Partizanen niet in de Communistische Partij terechtkwamen, maar naar hun vertrouwde “zuil” terugkeerden. Maar ze bleven wel kameraden.
Recensie door Bert Cornelis
Deze recensie verscheen eerst in ‘Volksbelang’, het tijdschrift van het Liberaal Vlaams Verbond.
Ward Adriaens, e.a., Liberalen in het verzet. Herinneringen, Uitgeverij Liberaal Archief/ASP, 2016, 124 blz.
Links
