Een rugzak zekerheid door werken of studeren – Roland Dauwe

Werkloosheidsverzekering ligt straks weer op de onderhandelingstafel. Met standpunten van  “n’y touche pas” tot “stop na twee jaar.”  Beide zijn oerconservatieve stellingen, zonder enige inspiratie. Zo zullen de zeer uiteenlopende visies op de hervorming van de werkloosheidsvergoedingen voor hoogoplopende en langdurende spanningen zorgen, waarschijnlijk met als resultaat dat er nauwelijks iets verandert. 

Liberalen zouden zich niet mogen laten verleiden tot het conservatieve standpunt van een ‘beperking tot twee jaar’. Dat is te gemakkelijk en niet efficiënt. Er biedt zich nochtans een unieke kans aan om het stelsel zo te hervormen dat de oorspronkelijke bedoeling: de werknemer beschermen tegen het risico van het verlies van werk en inkomen te combineren met betaalbaarheid én de strijd tegen misbruik.  Laten we het de ‘rugzak werkloosheid' noemen.

Wie afstudeert met een erkend diploma krijgt, na de normale wachttijd, een basiskrediet aan werkloosheidsdagen. Wie effectief werkt, krijgt krediet in zijn rugzak per gewerkte maand. Wie zonder diploma de school verlaten heeft en een opleiding in een knelpuntberoep volgt, krijgt een extra krediet. Ziekte, ouderschapsverlof of mantelzorg wordt als werk geteld.      

Wie zonder werk valt, neemt van het krediet uit zijn rugzak. Hoe langer iemand gewerkt heeft, hoe meer krediet. Hoe langer iemand gewerkt heeft, hoe groter zijn zekerheid. Wie niet wil werken of geen gepaste opleiding wil volgen, verwerft geen krediet.

Werkloosheidsvergoedingen moeten dus helemaal niet beperkt worden tot twee jaar. Dit zou immers getuigen van uitermate weinig respect voor mensen die pakweg 25 of 30 jaar gewerkt hebben. Overigens is de algemene beperking een bot instrument en een politiek onhaalbaar en economisch onzalig idee.

Werken moet lonen, niet enkel financieel. De regeling is meritocratisch: je breidt je zekerheid uit door te werken of je in te zetten om een diploma te halen, ook later. Wie werkt krijgt niet enkel meer loon, maar op termijn dus ook meer zekerheid. Schoolverlaters zonder diploma worden op die manier aangezet om nieuwe kansen te grijpen. Het is immers van het grootste belang deze groep niet aan zijn lot over te laten, daar zit namelijk nog veel extra-potentieel. Armoede bestrijd je best door werk en opleiding.

Drie maand werken om twintig jaar werkloos te zijn, lukt op deze manier niet meer. Dit systeem is algemeen bekend en wordt zelfs gepromoot, in binnen- en buitenland. Het vormt al decennialang een van de grootste bronnen van terechte en blijvende ergernis bij de werkende bevolking. Het werkloosheidssysteem werkt op die manier ook niet langer als een magneet voor opportuniteitsmigratie. Sommigen noemen ons zelfs ‘het land waar je je hele leven betaald wordt om niet te werken’. Toch blijft België met “de rugzak” even aantrekkelijk voor echte arbeidsmigratie.

Dit is geen vestzak-broekzak operatie. De werkloosheidsverzekering is niet zozeer een instrument in de strijd tegen de armoede, maar een verzekering. Die mag niet voorwaardelijk zijn. Sociale hulp via allerlei instellingen is wel voorwaardelijk en kan afhangen van het gezinsinkomen, het kapitaalinkomen, mogelijk onroerend bezit, enzovoort. Bovendien moet sociale hulp gepaard gaan met hulp en begeleiding, wat de armoedebestrijding veel efficiënter maakt.

Roland Dauwe

Em. criminoloog